PHÂN TÍCH CÂU HỎI NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU QUA ĐỀ TÀI ĐIỀU TRA DI CƯ VIỆT NAM NĂM 2004: DI DÂN VÀ SỨC KHỎE

Tìm hiểu về câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu thật sự là vấn đề quan trọng trong nghiên cứu khoa học. Qua phần trình bày trong bài viết đầu tiên của nhóm đã được post vào 13/03/2010, nhóm nhận thấy một số thiếu sót trong bài viết của mình, cụ thể như: chưa định nghĩa rõ ràng về một số khái niệm, từ ngữ một số chỗ gây mơ hồ khó hiểu, chưa có ví dụ cụ thể để chứng minh… Tất cả những thiếu sót đó hy vọng sẽ được giải quyết trong bài viết này. Chân thành cảm ơn vì những ý kiến đóng góp của thầy và các bạn!

Đối với bất kì một nghiên cứu khoa học nào thì việc đầu tiên và quan trọng nhất chính là xác định được đề tài, mục tiêu nghiên cứu - những mong muốn mà nhà nghiên cứu hi vọng sẽ đạt được, khám phá ra, giải quyết được khi hoàn thành việc nghiên cứu (mục tiêu nghiên cứu khi đạt được, giải quyết được qua nghiên cứu sẽ trở thành kết quả nghiên cứu).

Câu hỏi nghiên cứu là câu hỏi được hình thành trên nền tảng của mục tiêu nghiên cứu. Nhà nghiên cứu đưa ra câu hỏi nghiên cứu để góp phần làm chi tiết hơn, định hướng các bước cần tìm hiểu để đạt được mục tiêu nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu đồng thời cũng được trả lời qua kết quả nghiên cứu

Ví dụ: Với đề tài “Điều tra di cư Việt Nam năm 2004: Di dân và sức khỏe” thì những câu hỏi nghiên cứu được đặt ra rõ ràng dựa vào mục tiêu nghiên cứu và trả lời bằng kết quả nghiên cứu.

Mục tiêu chính: Nghiên cứu mối liên hệ giữa tình trạng di cư và sức khỏe

Mục tiêu	Câu hỏi	Kết quả
Mô tả mối liên hệ giữa tình trạng di cư và sức khỏe	Tình trạng sức khỏe của người di cư được đánh giá như thế nào so với những người không di cư? Nguyên nhân chủ yếu của sự khác biệt là gì? Nhân tố nào ảnh hưởng quyết định đến sức khoe của người di cư?	Di cư có tính chọn lọc về sức khỏe. Người di cư có sức khỏe tốt hơn người không di cư, mặc dù sự khác biệt này là không lớn. Điều này cũng đúng cho từng nhóm tuổi, từng giới và từng vùng. Các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe người di cư gồm có: tuổi, tình trạng việc làm, nguồn nước, công trình vệ sinh, trình độ học vấn, hút thuốc, điều kiện nhà ở và nơi cư trú.

Cách thức để xây dựng được câu hỏi nghiên cứu tốt:

- Xác định được mục tiêu nghiên cứu rõ ràng.

- Trước khi tiến hành nghiên cứu cần có những khảo sát về đối tượng nghiên cứu, qua đó tập hợp được những cơ sở dữ liệu đề hình thành được mục tiêu nghiên cứu tốt. Và từ mục tiêu nghiên cứu tốt, rõ ràng để hình thành câu hỏi nghiên cứu. 

Ví dụ: Trước khi thực hiện đề tài trên, nhà nghiên cứu có những cuộc khảo sát về mức sống các thành phố, số liệu thống kê từ các  thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh…

Một câu hỏi nghiên cứu tốt cần đáp ứng được những yếu tố sau:

- Câu hỏi gần gũi có khả năng giải quyết được ở kết quả nghiên cứu. Dựa vào mục tiêu nghiên cứu được xác định, câu hỏi nghiên cứu phải kích thích khả năng mở rộng các vấn đề cụ thể trong mục tiêu nghiên cứu, gợi nên nhiều suy nghĩ, khả năng tư duy của nhà nghiên cứu. Đôi khi câu hỏi nghiên cứu sử dụng cấu trúc gồm 2 vế nghịch lí, tương phản nhau để gợi nên suy tưởng cho nhà nghiên cứu.

Ví dụ: Vì sao nhà nước chi nhiều trong khoản thu ngân sách quốc gia để đảm bảo cho y tế mà vấn đề về y tế, sức khỏe của người di cư và không di cư lại không nhận được đồng đều? (1)

- Câu hỏi nghiên cứu dựa vào mục tiêu nghiên cứu mà mục tiêu của nhà nghiên cứu đáp ứng và giải quyết được vấn đề của xã hội đương thời. Do đó câu hỏi nghiên cứu cũng mang tính xã hội, đi kịp với những vấn đề đương đại.

- Câu hỏi đặt ra vấn đề mới cho một cách tiếp cận cũ

- Câu hỏi nghiên cứu cần rõ ràng, dễ hiểu, tránh gây hiểu nhầm. Câu hỏi nghiên cứu cần phù hợp với mục tiêu nghiên cứu và có khả năng trả lời được trong kết quả nghiên cứu.

(1): Câu hỏi do nhóm đặt ra không có trong bài nghiên cứu của tác giả

 

2.1. Phân biệt giả thiết và giả thuyết

- Giả thiết: (toán học) là mệnh đề được cho sẵn và không cần phải chứng minh. 

- Giả thuyết: Điều tạm nêu ra (chưa được chứng minh hoặc kiểm nghiệm) để giải thích một hiện tượng nào đó và tạm được công nhận. (Từ điển Tiếng Việt)

Điểm khác nhau cơ bản của giả thuyết và giả thiết là giữa cái cần chứng minh, cần kiểm nghiệm trong nghiên cứu và cái được cho sẵn, thừa nhận và không cần quan tâm đến việc chứng minh tính đúng sai của nó.

2.2. Khái niệm giả thuyết nghiên cứu và vai trò của giả thuyết nghiên cứu.

- Giả thuyết nghiên cứu “là một kết luận giả định do nhà nghiên cứu đặt ra để theo dõi, xem xét, phân tích, kiểm chứng trong quá trình nghiên cứu.” (Vũ Cao Đàm, 1996).

Ví dụ:

Câu hỏi nghiên cứu	Giả thuyết nghiên cứu
Người di cư hiểu biết về các bệnh lây truyền qua đường tình dục như thế nào? Mức độ hiểu biết so với người không di cư nhiều hơn hay ít hơn? Nguyên nhân gây nên tình trạng trên	Người di cư thiếu hiểu biết về các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tỉ lệ người di cư có sự hiểu biết thấp hơn so với người không di cư. Nguyên nhân gây nên vấn đề trên do yếu tố bất lợi về tâm lí, chi phí y tế, việc tiếp cận thông tin…

Với câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu trên có thể được xây dựng và giải quyết như sau:

- Giả thuyết nghiên cứu là câu trả lời giả định cho câu hỏi nghiên cứu và bất biến trong quá trình nghiên cứu

- Giả thuyết phải phù hợp với điều kiện thực tế trong nghiên cứu, phù hợp với khung lí thuyết tác giả sử dụng, nhiều giả thuyết có khả năng kiểm nghiệm trong thực tế.

- Giả thuyết đóng vai trò là cơ sở, là khởi điểm của một công trình nghiên cứu, đồng thời cũng có vai trò định hướng cho công trình nghiên cứu đó. Giả thuyết nghiên cứu khi được kiểm chứng, được khẳng định thì sẽ là cơ sở lí luận giúp ta nhân thức sâu hơn về bản chất của đối tượng nghiên cứu. Ngay cả khi giả thuyết đó không phù hợp, bị bác bỏ thì quá trình kiểm chứng cũng rất có ích trong quá trình tìm kiếm chân lí của nhà nghiên cứu.

Với ví dụ đã được trình bày ở trên, nhóm nhận thấy:

- Giả thuyết được đưa ra là câu trả lời giả định cho câu hỏi nghiên cứu

- Trong bài viết, giả thuyết trên dựa vào kết quả của các cuộc khảo sát từ trước là: “Di cư và sức khỏe” - Viện Xã hội học, “Nghiên cứu di cư nông thôn, đô thị”… để đưa ra giả thuyết nghiên cứu trên. Đối với giả thuyết trên còn phù hợp với cả khug lí thuyết di cư sức khỏe mà nhà nghiên cứu sử dụng

- Trong trường hợp giả thuyêt nghiên cứu trên được kiểm nghiệm là đúng ở kết quả nghiên cứu (82 – 83% người di cư biết đến bệnh lây qua đường tình dục). Giả sử, kết quả nghiên cứu cho thấy giả thuyết nghiên cứu trên là sai thì nhà nghiên cứu cũng có được những nhận định về kết quả của mình so với các kết quả trước đó, càng tiến 1 bước dài trong hiểu biết của mình.

Tầm quan trọng của giả thuyết nghiên cứu:

- Giúp ta suy nghĩ nhìn nhân kĩ hơn về câu hỏi nghiên cứu, hay chính xác hơn là mục tiêu nghiên cứu.

- Giả thuyết là sự trình bày mối quan hệ nhân – quả đôi khi cũng miêu tả cho thấy khuynh hướng của sự thay đổi và sự phát triển của đối tượng nghiên cứu

- Giả thuyết là công cụ, phương pháp luận chủ yếu cho việc tổ chức quá trình điều tra. Vai trò phương pháp luận của giả thuyết nghiên cứu thể hiện ở chỗ, nó là mắc xích, là quan điểm lí luận, là cơ sở thực nghiệm của nghiên cứu, giúp ta khoanh lại các phạm vi mà vấn đề nghiên cứu đặt ra.

Lưu ý

- Lí thuyết nghiên cứu ảnh hưởng đến giả thuyết nghiên cứu. Nhà nghiên cứu có khuynh hướng đưa ra giả thuyết trên nền tảng vững chắc của lí thuyết mà nhà nghiên cứu quan tâm và đặt niềm tin vào giá trị khoa học hay tính đúng đắn của nó.

- Giả thuyết là giả đinh kết quả của nghiên cứu nhưng lí thuyết là kết quả của quá trình kiểm nghiệm lâu dài bằng những luận điểm, chứng cứ khoa học. Nếu giả thuyết được chứng minh được tính đúng đắn bằng các bằng chứng khoa học thì nó khả năng trở thành lí thuyết nghiên cứu

Hạn chế của giả thuyết nghiên cứu:

Quá mong muốn khẳng định giả thuyết, do đó người nghiên cứu nếu không có cái nhìn khách quan thì dễ đưa cuộc nghiên cứu đi theo một hướng để nhằm khẳng định giả thuyết đặt ra. - Việc đưa ra các giả thuyết nghiên cứu sẽ dễ dàng khiên người nghiên cứu bỏ qua các hiện tượng khác cùng đồng thời xảy ra trong quá trình nghiên cứu. Điều này sẽ ảnh hưởng tới kết quả nghiên cứu.

Theo quan điểm của nhóm, hiện nay chưa có cách khắc phuc triệt để, chủ yếu nằm ở bản thân nhà nghiên cứu, cần tiến hành nghiên cứu và kiểm chứng giả thuyết nghiên cứu thật kĩ càng để hạn chế đến mức tối đa những sai số có thể xảy ra.

Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau( như đã được trình bày ở phần giả thuyết nghiên cứu). Câu hỏi nghiên cứu hình thành thì mới có thể có được những giả thuyết nghiên cứu. Theo nhóm, 2 yếu tố trên là không thể thiếu, bổ sung cho nhau để hoàn thiện kết quả nghiên cứu.

*

*     *

MỘT SỐ Ý KIẾN PHẢN HỒI TRONG BÀI VIẾT ĐẦU TIÊN.

- Cần đưa nhiều quan điểm ở Việt Nam và thế giới khác nhau như thế nào.

- Cần có những dẫn chứng cụ thể (chú ý phân tích các bài nghiên cứu để chứng minh).

- Phân biệt câu hỏi nghiên cứu và lí thuyết nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu. Mối quan hệ?

- Giả thích vấn đề được quan tâm là gì?

- Giả thích sự kết tinh của lí thuyết xã hội đương thời.

- Câu hỏi phù hợp gần gũi có mâu thuẫn với câu hỏi nghiên cứu sáng tạo

- Giả thuyết nghiên cứu đi theo nguyên lí chung là gì?

- Chốt ý phần hạn chế của giả thuyết nghiên cứu.

- Có thể thay đổi vị trí của câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu được không. Sự cần thiết, vai trò.

- So sánh giữa yêu cầu giả thuyết nghiên cứu tốt và hạn chế. Cho ví dụ chứng minh vai trò của giả thuyết nghiên cứu

- Không đồng ý với quan điểm của nhóm về hạn chế của giả thuyết nghiên cứu làm nhà nghiên cứu bị ảnh hưởng chủ quan, góp phần làm sai lệch kết quả nghiên cứu

- Định nghĩa rõ ràng câu hỏi nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu được đặt ra vào giai đoạn nào của nghiên cứu

- Có mâu thuẫn không giữa mâu câu hỏi kích thích ý tưởng sáng tạo và câu hỏi gần gũi.

- Giả thuyết nghiên cứu là bất biến (không thay đổi) trong quá trình nghiên cứu.

- Câu hỏi nghiên cứu à Giả thuyết nghiên cứ ?

Chân thành cảm ơn góp ý của các bạn, hy vọng bài viết trên đã giải quyết được những thắc mắc đã nêu trên.

Mong các bạn đóng góp để nhóm hoàn thiện bài làm của mình.